25 DE MAYU DE 1808; ASTURIES DECLARASE SOBERANA

La Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies (Junta General del Principado de Asturias n'español) ye'l muérganu supremu de representación del pueblu asturianu. Los sos miembros son elexíos polos ciudadanos de forma democrática pa desempeñar el papel llexislativu.

Pa ser fiel al principiu de división de poderes, la función executiva asígnala a otru muérganu que xurde del propiu parllamentu: el Gobiernu del Principáu d'Asturies. Al Presidente del Principáu elíxelo la xunta ente los sos miembros y esti escueye el Conseyu de Gobiernu.

La Xunta tien el so orixen en 1388 cuando'l rei Xuan I crea el Principáu d'Asturies, inaugurando el título l'infante don Enrique. Como muérganu xestor creóse la Xunta de Conceyos, que tuvo vixente hasta l'añu 1834 en que la sustituyó la Diputación Provincial.

Cabe destacar que'l 25 de mayu de 1808 la Xunta proclamóse soberana, rebelándose escontra'l poder central en manos de los franceses. Enviáronse embaxadores a Inglaterra y se-y declaró la guerra a Napoleón.

L'Asturianismu Políticu

La Ilustración Asturianista. 1790

Esti primer momentu del asturianismu-que va ser un finxu de referencia pa tolos movimientos posteriores- entama a finales del XVIII y desendólcase hasta la segunda década del XIX.

La figura clave d'esti primer momentu asturianista diba ser el polígrafu xixonés Xovellanos que, magar torna al so "llugarín" de nacencia nel añu 1790, empobina un movimientu ilustráu asturianista nel que, xunto con elli mesmu, trabayen figures como González de Posada, Francisco de Paula Caveda-Solares, Xosefa Xovellanos, Bruno Fernández Cepeda o'l Marqués de Campusagráu.

El trabayu d'estos ilustraos asturianistes, toos ellos vinculaos a la figura central de Xovellanos, foi diversu: ansina, el propiu Xovellanos xunto con Caveda Solares y'l dómine González de Posada, trabayaron nos proyectos pa facer un diccionariu etimolóxicu, una gramática y una Academia del nuestru idioma; proyectos que retomaron tolos movimientos posteriores y que güei, 200 años depués, vamos viendo por fin convertíos en realidá. Ficieron tamién estudios etnográficos, históricos y económicos sobre Asturies; munchos d'ellos-como les famoses cartes de Xovellanos a Ponz- constiyen auténticos clásicos de la bibliografía etnográfica asturiana.

Pero lo más importante pa nós-al empar que menos conocío, por silenciao-ye'l llabor políticu del Marqués de Campusagráu y el propiu Xovellanos: estes dos figures eminentes, cuando vieron en peligru l'autonomía política d'Asturies-representada pola Xunta Xeneral, de la que yeren miembros, y polos vieyos fueros del país-alzaron les sos voces en defensa de la identidá astruriana con una decisión y firmeza ablucantes.

Ansina, cuando les instituciones tradicionales d'autogobiernu d'Asturies-que yeren, según les sos pallabres, "la Constitución Política Inviolable" d'esti país- fueron suprimíes pol poder central, Xovellanos y'l Marqués de Campusagráu asumieron la so defensa con decisión, llegando a amenazar al mesmu rei d'España cuando-y escriben: "Mas, si por el contrario, a Vuestra Magestad no mueven los clamores y desestima la pronta reparación de los agravios, nosotros no respondemos de las consecuencias. Sabemos que tiene el derecho de no obedecer y reclamar toda providencia que fuere contraria a ella, y de resistirla..."

El testu dexa a les clares que, pa los ilustraos asturianistes, Asturies nun yera sólo una comunidá cultural, llingüística o social con una historia propia y distinta a lo llargo munchos sieglos; sinon que tamién ye una identidá política indiscutible con un autogobiernu y unes instituciones propies: la so "Constitución Política Inviolable".

Los ilustraos asturianistes concebíen España como un reinu d'agragación de territorios y países con oríxenes y personalidá propies que teníen el drechu inviolable a caltener los sos fueros y'l so autogobiernu. Ye bien sintomática, al respective, que'l propiu Xovellanos se refiriera a Asturies, una y otra vez, cola espresión "mi país".

Pa los asturianistes d'anguañu-como pa los asturianistes ilustraos del XVIII-nun hai dulda de qu'Asturies ye un país: el nuestru país; y que los asturianos constituyamos la nación histórica que tien solar acutáu, dende tiempos remotos, nesti país nuestru, nel que queremos seguir viviendo y trabayando gobernaos por nosotros mesmos.

[editar]